Voorwoord
Het thema van dit Plantum Jaarplan 2024/2025 is, net als dat van de Plantumdag in september 2024: ‘Verbinding in de keten’.
De sector van zaden en jonge planten opkweek vormt de eerste schakel van de land- en tuinbouwketen. Voor de uitgangsmateriaal-bedrijven was lange tijd de tweede schakel, de primaire producent, de belangrijkste strategiebepalende factor. Echter, de logistiek, verwerkers en groot- en retailhandel, en daarmee de consument, hebben een steeds belangrijkere plek gekregen. Die schakels stellen steeds vaker specifieke eisen aan kwaliteit en duurzaamheid. Dit is een omkering in het denken over de keten voor veel bedrijven, die verder wordt versterkt door Regelgeving op duurzaamheidsrapportages (CSRD) en zelfs ‘due diligence’ (CSDDD).
Bijdragen aan duurzame productie door veredeling en kwaliteitsuitgangsmateriaal staat hoog in het vaandel van de sector. Ook duurzaamheid in de eigen operatie krijgt aandacht, zowel vanuit intrinsieke motivatie van ondernemers als vanuit regelgeving en eisen van ketenpartners. De verschillende krachten die daarbij een rol spelen en manieren om die samen in de keten te organiseren, staan centraal op onze Plantumdag in september en ook de komende jaren zal dit onderwerp veel aandacht zal vragen.
In dit Jaarplan kijken we terug op het afgelopen jaar en beschrijven we ambities voor het komende jaar thematisch geordend onder de strategische pijlers Innovatie, Duurzaamheid, Markt en Verenigingsontwikkeling. Daarnaast zijn de resultaten en plannen van het algemeen bestuur, de afdelingsbesturen en het bureau gebundeld.
Het is zaak om mogelijke beleidsveranderingen die van invloed zijn op de sector vroeg te onderkennen en daarop snel in te spelen.
Niels Louwaars. Directeur Plantum
Afgelopen jaar is veel gebeurd. Verkiezingen hadden in Den Haag en Brussel grote invloed op de samenstelling van parlementen, regering en commissie. Het is zaak om mogelijke beleidsveranderingen die van invloed zijn op de sector vroeg te onderkennen en daarop snel in te spelen. In het Europees Parlement en de Europese Raad is veel gesproken over de wetsvoorstellen van de ‘oude’ Commissie in het kader van de Farm-to-Fork strategie. Met name de gesprekken over nieuwe veredelingsmethoden (NGT), zaaizaad en plantgoed (PRM) en gewasbescherming (SUR) waren voor ons relevant. Het laatste onderwerp heeft de Europese Commissie teruggetrokken, maar het thema gewasbescherming is daarmee zeker niet van tafel. Over NGT en PRM gaat het wetgevingsproces verder. Het komend jaar zal ook Intellectueel Eigendom in Brussel veel aandacht krijgen, zowel op het gebied van het communautaire kwekersrecht als octrooien op plantmateriaal. Het is een taak van Plantum om de betrokkenen maximaal te voorzien van goede informatie over deze voorstellen, zowel zelf als via Euroseeds. Ook aan nationale thema’s als energie, veen en landbouwakkoord besteedden we het afgelopen jaar veel aandacht, vaak in samenwerking met andere branches.
Plantum wordt gezien als een betrouwbare gesprekspartner. Dat is een belangrijke waarde, die we hoog houden. Nederland is internationaal een voorloper in de land- en tuinbouw. Als vertegenwoordiger van onze 300 leden nemen we deze verantwoordelijkheid, zowel bij Euroseeds, Europlant en ISF en bij belangrijke regionale platforms. Ons gastheerschap van het uiterst succesvolle 100-jarige ISF-Congres in Rotterdam in mei heeft onze positie internationaal verder verstevigd.
Dit was het laatste jaar waarin ik leiding heb mogen geven aan het bureau van Plantum, en het ‘gezicht’ van de sector naar buiten toe heb mogen zijn. Ik heb dat met veel plezier gedaan en draag het stokje binnenkort over aan Michiel Klompenhouwer. Ik wens hem veel succes toe en vertrouw erop dat u hem en het hele team in Gouda blijft ondersteunen en daarmee gezamenlijk onze prachtige sector de komende jaren verder brengt.
Niels Louwaars
Directeur Plantum
Het algemeen bestuur van Plantum ziet erop toe dat Plantum er alles aan doet om de Nederlandse sector voorop te laten blijven lopen in Europa en de rest van de wereld, en dat Plantum de sector effectief vertegenwoordigt bij overheid, politiek en maatschappij.
2023-2024
Het afgelopen jaar heeft de vereniging uitstekend gepresteerd. Het ledenaantal is nagenoeg gelijk gebleven, de vereniging is financieel gezond. Plantum is goed gepositioneerd, zowel nationaal als internationaal. Het gastheerschap van het World Seed Congress 2024 in mei heeft daaraan zeker bijgedragen.
Inhoudelijk was de uitvoering van de Plantum Strategie 2022-2027 leidend. Het bureau heeft zich georganiseerd op basis van de inhoudelijke strategische pijlers: Duurzaamheid, Innovatie en Markt, waarbij de vierde pijler, Verenigingsontwikkeling, een overkoepelende rol heeft. Om de strategie te vertalen naar de structuur van de vereniging heeft het algemeen bestuur een aantal sessies georganiseerd. Dit heeft geresulteerd in een aanpassing van de structuur die tijdens de algemene ledenvergadering op donderdag 19 september 2024 wordt gepresenteerd.
De samenwerking met andere branches is een belangrijk onderdeel van de strategie. Plantum heeft op verschillende manieren bestuurlijke verantwoordelijkheid genomen: als voorzitter van PlantNet International en in het samenwerkingsverband met de andere ‘groene’ exporterende sectoren en de sectie UHV (Uitgangsmateriaal, Handel en Verwerking) van BO Akkerbouw. Plantum is daarnaast actief in de samenwerking van tuinbouwsectoren in ‘Groene Kracht Vooruit’ en is individueel lid van Greenports Nederland geworden. De NAO is toegetreden tot het partnerschap SeedNL, dat zich het afgelopen jaar zichtbaar heeft gemanifesteerd.
Door het jaar heen zijn tijdens de vergaderingen van het algemeen bestuur verschillende actuele thema’s besproken, zoals Markttoegang, Gewasbescherming en Biologische Landbouw en hebben de verschillende hoofdcommissies zich gepresenteerd. Daarnaast heeft het algemeen bestuur veel energie gestoken in de opvolging van Niels Louwaars als directeur van Plantum. Na een grondige selectie is Michiel Klompenhouwer aangenomen om zijn taken over te nemen. Hij zal zich tijdens de algemene ledenvergadering presenteren. Het stokje zal op 1 december worden overgedragen. Het bestuur was ook betrokken bij de vacatures die ontstonden na het vertrek van Anke van den Hurk en de pensionering van Marian de Beuze. Daar zijn uitstekende vervangers voor gevonden. Bij elkaar betekent dit echter wel een flinke verandering in de bezetting van het bureau gedurende het jaar 2024.
2024-2025
Een belangrijke taak van het algemeen bestuur voor de komende periode is om samen met Niels Louwaars en Rob Neijenhof de overdracht van taken naar Michiel Klompenhouwer optimaal te laten verlopen en te zorgen voor een goede introductie in de sector, het externe netwerk en de dossiers.
Wat betreft de organisatie van de vereniging staat het algemeen bestuur voor de taak om de nieuwe structuur vorm te geven. Daarbij gaat het om de focus op de vier strategische pijlers, op haar opdrachtgevende rol voor de hoofdcommissies, op de organisatie van de strategiegroep en om het versterken van de betrokkenheid van de leden. Dat betekent onder andere het formuleren van een nieuwe opdracht aan sommige hoofdcommissies en het organiseren van manieren om inhoudelijk effectief gevoed te worden vanuit de strategische hoofdthema’s.
Om de toonaangevende rol van de sector verder te versterken, blijft Plantum investeren in de relatie met overheden, brancheorganisaties, politiek en maatschappij, en zorgen voor zichtbaarheid bij NGO’s, media, in het onderwijs en de wetenschap. De strategie geeft hiervoor de noodzakelijke richting. De inhoudelijke ambities van Plantum op de pijlers en thema’s zijn elders in dit jaarplan beschreven.
2023-2024
Ondanks een positieve insteek vanuit de plantaardige sectoren is het Landbouwakkoord in 2023 uiteindelijk afgeketst. In het akkoord lagen belangrijke afspraken op tafel voor de toekomst van de land- en tuinbouw in Nederland. Plantum heeft op basis van discussies binnen de verschillende afdelingen en hoofdcommissies veel ingebracht in de debatten.
Afdelingen hielden de ontwikkelingen in Brussel nauwgezet in de gaten, met name de Plant Reproductive Materials wetgeving die in de maak is. De afdeling Sierteelt kon dit onderwerp vrij snel loslaten toen na interventie van Plantum duidelijk werd dat de Europese Commissie geen rassenregistratie voor die sector wil invoeren. Voor VTZ zijn de zorgen daarentegen groot omdat het voorstel voorligt om daar, net als bij akkerbouwgewassen, landbouwkundige eisen te stellen aan nieuwe rassen, vooral op duurzaamheidscriteria. Daarnaast dreigt met de voorstellen vanuit het Europees Parlement veel ruimte te komen voor ongekeurd materiaal op de markt.
De afdeling Landbouw sloot een aantal nieuwe gewasovereenkomsten af voor het reguliere Cultuur en Gebruikswaarde Onderzoek voor de periode 2024 – 2027 en was actief in de Stichting CSAR, verantwoordelijk voor de aanbevelende rassenlijst van landbouwgewassen.
Voor de tuinbouwafdelingen is de ontwikkeling van substraat-discussies van groot belang. Plantum werkt samen met ketenpartners in het convenant dat alternatieven wil ontwikkelen voor niet duurzaam geproduceerd veen en ruimte wil houden voor het gebruik van veen waar dat de komende tijd nog essentieel is, zoals bij zaai- en stekmedium. De afdeling VTO heeft zich ingezet voor de ontwikkeling van een nieuw hygiënesysteem, genaamd HygiëneSysteem PlantenOpkweek (HSPO), dat het komende jaar operationeel gaat zijn.
Bedrijven uit de verschillende afdelingen hebben het initiatief genomen om specifiek voor de sector een analyse te maken van de CSRD-verplichtingen die eraan zitten te komen en zo advies te geven over een gezamenlijke focus van de rapportages.
De afdelingsbesturen hebben gezamenlijk actief bijgedragen aan de discussies met het algemeen bestuur over de toekomstige structuur van de vereniging. De afdeling Sierteelt heeft, in afwachting van de uitkomst daarvan, de jaarlijkse Sierteeltdag uitgesteld.
2024-2025
De afdelingsbesturen zien een belangrijke, maar beperktere rol voor zichzelf in de structuur van Plantum, waarin de strategische thema’s van de vereniging een duidelijkere plaats krijgen. Het is de verwachting dat de vergaderfrequentie van een aantal afdelingsbesturen zal teruglopen. Belangrijke zaken op afdelingsniveau zullen wel door de afdelingsbesturen besproken blijven worden.
Het bestuur Landbouw zal binnen de BO-Akkerbouw aandacht blijven hebben voor het Actieplan Plantgezondheid Akkerbouw, de nitraatrichtlijn en in breder verband de effecten van de Kaderrichtlijn Water op de teelt van uitgangsmateriaal.
Alle afdelingen zullen vertegenwoordigers in het beheer van de keuringsdiensten moeten ondersteunen om serviceverlening hoog en de kosten beperkt te houden. Er zijn nu enkele vacatures in te vullen bij Naktuinbouw vanuit de afdeling Sierteelt.
De toekomstige financiering bij het rassenonderzoek van landbouwgewassen zal het komende jaar expliciet aandacht krijgen. Bij Sierteelt gaat de certificering van duurzaamheidsaspecten, dat al vergevorderd is van teler naar retail, ook steeds meer de uitgangsmaterialensector omvatten. Ook de regelgeving over (internationaal) maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat voor veel leden een groeiende plek innemen naast de CSRD duurzaamheidsrapportages. Het delen van data in de keten is voor deelsectoren steeds belangrijker. Vandaar dat ‘Verbinding in de keten’ het thema is van zowel de Plantumdag als dit Jaarplan. Het onderwerp heeft met name veel aandacht in de sierteelt, maar mogelijk ook in de samenwerking binnen ZuivelNL.
Arbeidsmarktproblematiek en robotisering voor de verschillende typen bedrijven zijn voor alle afdelingen belangrijke aandachtspunten en daarnaast specifieke kansen voor onderzoek. Vooral Sierteelt en VTO hebben het imago van hun onderdelen van de sector sterk op het netvlies. Verschillende initiatieven in samenwerking met tuin- en akkerbouwketenpartners worden hiervoor uitgerold.
100-jarig jubileum ISF
De viering van het 100-jarig jubileum van ISF in Nederland bevestigt de toonaangevende positie van de Nederlandse sector. Plantum heeft mooie bijdragen kunnen leveren, zoals het bezoek van de Koning en het NL-Paviljoen. Mede daardoor heeft onze sector brede (inter)nationale media-aandacht gekregen.
EP positief over NGT
In februari heeft het Europees Parlement (EP) positief gestemd over veredelingsmethodes (NGT). Wij hebben Europese parlementariërs op de juiste momenten voorzien van informatie. Het positieve standpunt van het EP is een cruciale stap in de goede richting