Inzet voor diversiteit in sierteelt EU

In de Green Deal en de Farm to Fork strategie heeft de Europese Commissie doelen vastgelegd ten aanzien van de verduurzaming van de landbouw in de EU. Deze doelen worden als uitgangspunt genomen voor alle nieuwe wet- en regelgeving die opgesteld wordt.

Op dit moment is de Europese Commissie bezig met het herzien van de richtlijnen voor het in de handel brengen van teeltmateriaal, onder andere die voor siergewassen. De richtlijnen geven de  voorwaarden voor markttoegang voor nieuwe rassen. Duurzaamheidsdoelen worden bij deze herziening expliciet meegenomen en de Europese Commissie speelt met de gedachte om duurzaamheidscriteria op te nemen voor toelating van rassen voor alle gewassen. Een nieuw ras zou dan alleen in de handel mogen worden gebracht als aangetoond is dat het voldoet aan criteria waaruit blijkt dat het bijdraagt aan een duurzamere teelt.
In een gesprek met de medewerkers van Europese Commissie gaven zij aan dat de sierteeltsector luid en duidelijk heeft aangegeven tegen duurzaamheidscriteria te zijn maar niet waarom, ze er tegen zijn. Plantum heeft van de gelegenheid gebruik gemaakt om juist die vraag te beantwoorden. Klein areaal, veel rassen
Uit de Europese statistieken in Eurostat blijkt dat sierteelt in de EU slechts 0,08% van het areaal bouwland bedekt. Daar tegenover staat dat op dat dat kleine areaal wel verreweg de grootste diversiteit aan soorten en rassen geteeld worden. Naar schatting gaat het om meer dan 500 soorten en meer dan 100.000 rassen, meer dan voor landbouw en groenten bij elkaar. De genoemde aantallen komen uit het Nederlandse rassenregister voor kwekersrecht en Floricode en zijn dus op Nederland georiënteerd. Voor de EU zal het aantal groter zijn. Het sierteelt landschap is daarmee kleinschalig en zeer divers. Diversiteit als integraal onderdeel van duurzaamheid
In rapporten van de Verenigde Naties die over duurzaamheid gaan, wordt gesteld dat genetische erosie, het verdwijnen van genetische diversiteit aan soorten en rassen tegengegaan zou moeten worden. Het behoud van wilde en gecultiveerde diversiteit is daarmee een integraal onderdeel van duurzaamheid en duurzame ontwikkeling. We zien diversiteit in sierteelt binnen Plantum terug in de meer dan 100 leden in de afdeling sierteelt waarvan het grootste deel MKB-bedrijven betreft. De crux- kosten van registratie
Op dit moment zijn de kosten voor registratie van nieuwe rassen van sierteeltgewassen laag ten opzichte van groente- en landbouwgewassen. Dat komt onder andere doordat het officiële DUS- onderzoek niet verplicht is en de (niet-kwekersrecht) registratie geen officiële status heeft. Bescherming van rassen is via de handelskanalen geborgd.
Als de Europese Commissie zou besluiten dat ook rassen in de sierteelt op duurzaamheidcriteria getest moeten worden, heeft dat grote gevolgen voor de kosten van registratie. De officiële registratie alleen al brengt veel hogere kosten met zich mee. Dat is al zo voor het registreren van rassen in het kwekersrecht. Als alle bestaande rassen ook officieel geregistreerd moeten worden, is de kans groot dat er voor veel rassen en zelfs soorten de kosten te hoog zijn en niet opnieuw geregistreerd worden. Met name kleine soorten in teeltareaal zullen afvallen (soorten die vaak voor fabrikanten van gewasbescherming toch al niet interessant zijn en op een zeer klein areaal geteeld worden). Een direct gevolg hiervan is minder diversiteit en minder keuze in de teelt en voor de consument. Het testen op duurzaamheidscriteria zorgt er alleen maar voor dat de financiële drempel op rassen te registreren hoger wordt en de afweging om een ras te laten registreren nog scherper gemaakt moet worden. Dit gaat dus direct ten koste van diversiteit en duurzaamheid. Het verschil met landbouwgewassen
Landbouwgewassen beslaan >90% van het bouwland in de EU. De geoogste producten zijn onderling uitwisselbaar en een input voor verdere verwerking (meel, suiker, oliën etc.).  Resultaten uit het cultuur- en gebruikswaarde onderzoek geven de boer een idee van de te verwachten prestaties van het ras in opbrengst en eigenschappen die bijdragen aan een hogere opbrengst. De best presterende rassen van landbouwgewassen op agronomische kenmerken zullen naar verwachting vele jaren op de markt blijven of in ieder geval totdat er betere rassen beschikbaar zijn die hetzelfde product opleveren.

De sier- en groentemarkt daarentegen produceren rassen die consumentenproducten of zelfs merken zijn. Ze zijn niet uitwisselbaar en worden geproduceerd voor directe consumptie door de eindgebruiker. In tegenstelling tot landbouwgewassen, geeft elke vorm van testen in de sierteelt weinig of geen informatie over de verwachte vraag naar het ras in de markt. Als elk ras getest moet worden voordat het op de markt komt, wordt dit een grote financiële last.

Duurzaamheid verbeteren
Duurzaamheid in de sierteelt wordt vooral bereikt in de logistiek en in de teelt van de producten; het bepalen van de CO2-footprint en het gebruik van water en chemie terugdringen. De handelsketen zelf is belangrijk in het verhogen van de duurzaamheidsniveaus via verschillende private certificeringssystemen. Dit creëert op zijn beurt prikkels voor veredelaars om gewassen aan te passen aan nieuwe productiegebieden en -systemen en om extra aandacht te besteden aan veredeling op resistentie tegen ziekten en plagen. Gezien de vaak hoge genetische complexiteit van veel siersoorten, vereist dit aanzienlijke inspanningen in (fundamenteel) onderzoek, dat het MKB nu dwingt om verschillende samenwerkingsmodellen te creëren om dit te realiseren.